İki nokta, sözlükte isim olarak geçmesine rağmen, cümlelere özel anlam ve açıklama getiren bir noktalama işaretidir. Konuşmalarda, açıklamalarda ve edebi metinlerde sıklıkla iki noktaya rastlayabilirsiniz. Bunun dışında matematik dalında bölme işareti olarak kabul ediliyor.

İki Nokta (:) Nedir?

İki nokta, bir noktalama işaretidir. Aynı zamanda iki nokta üst üste olarak da bilinir. Genellikle açıklaması yapılan cümlelerin sonuna konur. Bunun dışında kullanım alanı çok geniştir. Roman, hikaye gibi edebi metinlerde karşılıklı konuşmalarda sıklıkla kullanılır.

İki Noktanın TDK Sözlük Anlamı

İki nokta, Türk Dil Kurumu (TDK sözlüğünde “Kendisinden sonra örnek verilecek veya açıklama yapılacak cümlenin sonuna konulan noktalama işareti” olarak yer alıyor. Dilbilgisi anlamı dışında matematikte “Bölme işaretinin adı” anlam ifade ediyor.

İki Noktanın Görevleri Nelerdir?

İki noktanın birçok farklı görevi ve kullanım alanı bulunuyor. Görev olarak kullanıldığı cümleden sonra; açıklama, sıralama, konuşma geleceğini gösterir. Matematikte bu işaretin kullanıldığı yerde bölme işleminin yapılacağını işaret eder.

İnternetin yaygınlaşmasından sonra, web adresi ağlarını birbirinden ayırma görevi vardır.

İki Noktanın Kullanıldığı Alanlar ve Örnek Cümleler

 * Kendisinden sonra açıklama yapılacak ya da örnek verilecek sözcük veya cümlenin sonuna konur. Örnek; isim: Canlı ve cansız varlıkları tanımak için onlara verilen kelimedir. (açıklama görevi)

 - Ünlü harfler iki grupta incelenir: 1. Kalın ünlüler, 2. İnce ünlüler. (açıklama görevi)

 - Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır. (açıklama görevi)

 - Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden beş hececileri sıralayalım: Enis Behiç Koryürek, Faruk Nafiz Çamlıbel, Halit Fahri Ozansoy, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç (sıralama görevi)

 * Diyaloglarda konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra kullanılır. Örnek;

 - Bilge Kağan: Türklerim, işitin! Üstten gök çökmedikçe, alttan yer delinmedikçe ülkenizi, törenizi kim  bozabilir sizin? 

 Koro: Göğe erer başımız, başınla senin!

 - Sessizce yolumda ilerlerken: - Hişt, bana bakar mısın dedi!

 * Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konulur. Örnek;

 – Senden başka kimler bulunur bu handa?

 Hancı sayar:

 – Yolcular, kervanlar, atlar, eşekler… 

 * Bir cümleden sonra alıntı bir cümle veya söz gelirse kullanılır. Örnek;

 - Minik kız çocuğu merakla sordu: “Bana ne aldın?”

 * Ses biliminde uzun okunması gereken ünlüden sonra yani uzun okunması gereken ünlüyü göstermek için kullanılır. Örnek;

 - ceva:hir, di:nen,

 * Kataloglarda, kütüphanecilikte yazar adları ile eser adları arasına konur. Örnek;

 - Ömer Seyfettin: Yalnız Efe, Pembe İncili Kaftan, Kütük, Ferman

 * Matematikte “bölme işareti” yerine kullanılır. Örnek;

 - 36:9 = 4

 * İnternet sitelerinde (genel ağ adreslerinde) kullanılır. Örnek;

 - https://www.yazkazan.net

İki Nokta Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

İki noktadan sonra gelen bölüm, bağımsız bir cümle ise bu cümlenin ilk sözcüğü büyük harfle başlar. İki noktandan sonra sadece örnekler ve sıralanıyorsa ilk örnek küçük harfle başlıyor. Örnek;

 - Annesi merakla çocuğuna sordu: Bu sınavdan düşük not mu aldın?

 - Odanın hali şundan ibaretti: eski bir kanepe, iki kırık sandalye, duvarda resimler

İki Nokta ile İlgili Cümleler

Açıklama yapılacak yerlerde kullanılır:

bestesiz:bestesi olmayan.

Bir cümleden sonra alıntı bir cümle geliyorsa veya bir söz naklediliyorsa iki nokta kullanılır:

Çocuk merakla sordu: "Bana ne getirdin?"

Kendisinden sonra örnek verilecek cümlelerin sonuna konur.

Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden bazıları şunlardır: Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul, Ali Canip Yöntem...

Karşılıklı konuşmalarda kimin konuşacağı belirtildikten sonra iki nokta konur:

-Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?
Ziraatçi sayar:
-Yulaf, pancar, nohut, mercimek...Üstten gök çökmedikçe
alttan yer delinmedikçe
ülkenizi, törenizi kim bozabilir sizin?

Kütüphanecilikte yazar ve eser adı arasına konur:

Yahya Kemal Beyatlı: Kendi Gök Kubbemiz

Ses biliminde uzun okunması gereken ünlüden sonra kullanılır:

a:ile,

Matematikte bölme işareti yerine kullanılır:

45:3=15

İki noktadan sonra bağımsız bir cümle geliyorsa bu cümle büyük harfle başlar; art arda örnekler sıralanıyorsa ilk örnek küçük harfle başlar:

Tam kapıdan çıkmak üzereyken sordu: Akşam erken gelecek misin?

İki nokta kullanılmış cümleler bazen aynı kelimeler kullanılarak ama iki nokta kullanılmadan da kurulabilir:

Çocuk merakla sordu: "Bana ne getirdin?" > Çocuk merakla, bana ne getirdin, diye sordu.

Genel Ağ (web) adreslerinde kullanılır:

https://www.milliyet.com.tr/